ว่าด้วย ลองโควิด

ใครๆ ก็พูดถึง ลองโควิด บทความนี้ เราจะมาพูดถึง การป่วยระยะต่างๆ ของโควิด คร่าวๆ แบบ เข้าใจง่าย และ ลองโควิด กันนะคะ

• ภาวะ ลองโควิด คือ อะไร

     บทนำ ในช่วงระยะเวลา เกือบ 4 ปี ที่ผ่านมา ตั้งแต่ปลายปี คศ.2019 มีโรคอุบัติใหม่ ที่เรารู้จักกันดี คือ โควิด19 หรือ COVID-19 เกิดจากการติดเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 ทำให้เกิดอาการหลัก คือ อาการต่อระบบทางเดินหายใจ แต่ที่น่าสนใจ คือ ผู้ติดเชื้อนั้น หลังจากหายจากการป่วยแล้ว กลับมีกลุ่มอาการตาม ระบบต่างๆของร่างกายเกิดขึ้นมา ต่อมา วงการแพทย์ได้ตั้งชื่อ กลุ่มอาการหลังจากการหายจากโควิดนี้ ว่า ลองโควิด หรือ Long covid

     ลองโควิด หรือ “Long COVID” คือ อะไร คือ กลุ่มอาการที่เกิดจากหลังการหายป่วยจากโควิด19 แล้ว อาจจะเป็นได้ตั้งแต่ระยะเวลาเป็นสัปดาห์ หรือยาวนาน เป็นเดือน ต่อมา ได้มีการแบ่ง อาการแสดงของโควิดตามระยะเวลาของการเกิดโรค หากยาวนานเกิน 3 สัปดาห์ หลังจากตรวจไม่พบเชื้อโดยวิธี RT-PCR แล้ว ให้ถือว่าเป็น ภาวะ ลองโควิด

     กลุ่มอาการหลังโควิด หรือ “post COVID syndrome” สามารถเกิดอาการได้ทั้ง ต่อเนื่องจากอาการป่วยโควิดไปเลย หรือ มีช่วงหายแล้ว ต่อมามีแสดงอาการ ซึ่งกลุ่มอาการหลังโควิดนี้ แบ่งตามระยะเวลาของการเกิดอาการแสดงคือ เกิดหลัง 3 สัปดาห์ หรือ 12 สัปดาห์ คือ กลุ่มลองโควิดแบบหลังโควิด และ กลุ่มลองโควิดแบบเรื้อรัง ตามลำดับ

อาการ และอาการแสดงของ ภาวะ ลองโควิด

     อาการแสดงตามรายงานที่พบบ่อย คืออ่อนเพลีย หรือ fatigue (53.1%), รู้สึกคุณภาพชีวิตลดลงไม่เท่าเดิม หรือ worsened quality of life (44.1%), เหนื่อยง่าย หรือ dyspnoea (43.4%), ปวดข้อ หรือ joint pain, (27.3%) และ เจ็บหน้าอก หรือ chest pain (21.7%).

     อาการอื่น ที่มีรายงาน คือ ไอ (cough), ผื่นที่ผิวหนัง (skin rashes), ใจสั่น (palpitations), ปวดหัว (headache), ถ่ายท้อง (diarrhea), and และ คุณภาพการใช้ชีวิตประจำวันลดลง อันสืบเนื่องมาจากความเครียด (mental health issues) หลังอาการเจ็บป่วย เป็นต้น

     มีการเก็บสถิติว่า การเจ็บป่วย มีผลต่อการกลับไปใช้ชีวิตก่อนป่วย เช่น กลับไปทำงาน ที่ 14-21 วันหลังหายป่วย ยิ่งอายุมาก ก็ยิ่งมีอาการหลังโควิดมาก และกระทบต่อการกลับไปใช้ชีวิตตามปกติ

     ในรายงานหนึ่ง พบว่า กลุ่ม ที่มีปัญหา กลับไปใช้ชิวิตหลังป่วย ตามช่วงอายุ คือ 26% ในกลุ่มอายุ 18-34 ปี, 32% ในกลุ่มอายุ 35-49 ปี และ 47% ในคนที่อายุมากกว่า 50 ปีขึ้นไป คือ ยิ่งป่วยในช่วงอายุมาก ยิ่งมีอาการป่วยหลังโควิดมากขึ้นไปด้วย

     ภาวะความสมบูรณ์ของร่างกายเดิมก่อนป่วยก็มีผล เช่น ความอ้วน หรือ การเจ็บป่วยทางจิตใจที่มีอยู่เดิม พบว่า มีอัตรา การป่วยจาก ลองโควิดมากขึ้นไปด้วย

     อาการ ของ ลองโควิด เป็นได้หลายระบบ แต่มี 5 อาการ ของ ลองโควิด ที่พบมากที่สุด คือ อ่อนเพลีย fatigue (58%), ปวดศีรษะ headache (44%), สมาธิสั้น attention disorder (27%), ผมร่วง hair loss (25%), และ เหนื่อยง่าย dyspnea (24%)

กลไกการเกิดลองโควิด

     สาเหตุหลักๆของการเกิดอาการลองโควิด คือ อาการโควิดจากการหายป่วยในระยะเฉียบพลันไม่ดีขึ้น อาจจจะเนื่องมาจากหลายสาเหตุ เช่น

• การอักเสบอย่างหนักของอวัยวะภายในร่างกาย

• อัตราการฟื้นฟูซ่อมแซมตัวเองของอวัยวะนั้นๆ

• การอักเสบเรื้อรังที่ยังคงอยู่หลังหายป่วย (persistence of chronic inflammation – convalescent phase)

• ปฏิกิยาต่อต้านการอักเสบในร่างกาย (response/auto antibody generation) และ

• ยังมีไวรัสเหลืออยู่ในร่างกาย ซึ่งข้อสุดท้ายนี้เป็นไปได้น้อยมาก คือ กรณีนี้คือจะเกิดในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องเท่านั้นค่ะ

     อาการเจ็บป่วยหลังจากหายระยะเฉียบพลันอื่นๆ สามารถเป็นอาการข้างเคียงจากการนอนโรงพยาบาล เสมือนโรคอื่นๆ ทั่วไปค่ะ

การดูแลรักษา ลองโควิด

     ดูแลรักษาตามอาการ ค่ะ

     แต่อย่างที่ทราบกันดีว่า การฉีดวัคซีน ป้องกัน เพื่อไม่ให้เจ็บป่วยดีที่สุดค่ะ แต่หากฉีดวัคซีนแล้วยังป่วยอยู่ ก็จะมีอาการน้อย และลดโอกาศการเจ็บป่วยจากภาวะลองโควิดไปได้อีกมากเลยค่ะ

     ผลกระทบต่อ สุขภาพ ผม และผิว
     ผื่นผิวหนัง ดูแลตามอาการ มักจะดีขึ้นเมื่อเวลาผ่านไปสักระยะหนึ่ง ส่วนภาวะผมร่วงนั้น ส่วนมาแล้วมักจะเกิดเป็น ภาวะผมร่วงหลังอาการเจ็บป่วย 

     การรักษามีทั้งรักษาตามอาการ และ บำรุงรากผมให้แข็งแรง ด้วยการ กินยา, ทายา, ฉีดโกรธแฟคเตอร์ หรือ ฉีดสเต็มเซลรากผม เป็นต้นค่ะ

     เพื่อ เร่งการงอกใหม่ และ เสริมให้รากผมแข็งแรง ค่ะ

Long COVID: An overview.

Raveendran AV, Jayadevan R, Sashidharan S. Diabetes Metab Syndr. 2021 May-Jun;15(3):869-875. doi: 10.1016/j.dsx.2021.04.007. Epub 2021 Apr 20.PMID: 33892403

Symptoms, complications and management of long COVID: a review.

Aiyegbusi OL, Hughes SE, Turner G, Rivera SC, McMullan C, Chandan JS, Haroon S, Price G, Davies EH, Nirantharakumar K, Sapey E, Calvert MJ; TLC Study Group. J R Soc Med. 2021 Sep;114(9):428-442. doi: 10.1177/01410768211032850. Epub 2021 Jul 15. PMID: 34265229

Post-COVID-19 Symptom Burden: What is Long-COVID and How Should We Manage It?

Sykes DL, Holdsworth L, Jawad N, Gunasekera P, Morice AH, Crooks MG. Lung. 2021 Apr;199(2):113-119. doi: 10.1007/s00408-021-00423-z. Epub 2021 Feb 11. PMID: 33569660

Characterising long COVID: a living systematic review.

Michelen M, Manoharan L, Elkheir N, Cheng V, Dagens A, Hastie C, O’Hara M, Suett J, Dahmash D, Bugaeva P, Rigby I, Munblit D, Harriss E, Burls A, Foote C, Scott J, Carson G, Olliaro P, Sigfrid L, Stavropoulou C. BMJ Glob Health. 2021 Sep;6(9):e005427. doi: 10.1136/bmjgh-2021-005427. PMID: 34580069

Long COVID and the mental and physical health of children and young people: national matched cohort study protocol (the CLoCk study).

Stephenson T, Shafran R, De Stavola B, Rojas N, Aiano F, Amin-Chowdhury Z, McOwat K, Simmons R, Zavala M, Consortium C, Ladhani SN; CLoCk Consortium members. BMJ Open. 2021 Aug 26;11(8):e052838. doi: 10.1136/bmjopen-2021-052838. PMID: 34446502

Current and innovative methods for the diagnosis of COVID‑19 infection (Review).

Falzone L, Gattuso G, Tsatsakis A, Spandidos DA, Libra M.
Int J Mol Med. 2021 Jun;47(6):100. doi: 10.3892/ijmm.2021.4933. Epub 2021 Apr 13. PMID: 33846767