เวชศาสตร์ ชะลอวัย

เวชศาสตร์ ชะลอวัย หรือ anti aging คือ ศาสตร์การแพทย์แขนงหนึ่งที่อธิบายเรื่องความมีอายุยืนยาว ชะลอประบวนการ ชรา และการลดปัจจัยต่างๆที่มีผลทำให้อายุสั้น

แน่นอนว่า การแก่ หรือ ชรา เป็นเรื่องที่เลี่ยงไม่ได้ แต่เมื่อนักวิทยาศาสตร์อธิบายกลไกของการแก่ได้ก็พบว่า หาสามารถ ลดทอน ชะลอ ปรับแต่ง เหตุการณ์บางอย่างได้

เราจะแก่ช้าลง และเมื่อแก่ช้าลงในระดับเซลจะส่งผลให้การทำงานโดยรวมของร่างกายทำงานร่วมกันได้ดีขึ้น ส่งผลให้เกิดโรคภัยไข้เจ็บที่ทำให้เราป่วยหรือรายน้อยลง ผลลัพท์สุดท้าย อายุยืนยาวมากขึ้น และแก่อย่างมีคุณภาพชีวิตที่ดีและแข็งแรง ค่ะ

2. การลดแคลอรี่หรือสารอาหารบางประเภท

2.1 การจำกัดแคลอรี่ (Caloric restriction: CR)

การจำกัดแคลอรี่ คือ ลดการรับพลังงานลง หรือช่วงเวลาที่เรารับพลังงานจากอาการเข้าไปน้อยกว่าที่ร่างกายของเราได้ใช้พลังงานจริง

สืบเนื่องจากมีการศึกษาวิจัยในสัตว์หลายชนิดรวมทั้งมนุษย์พบว่า การจำกัดการรับแคลอรี่สามารถเพิ่มอายุขัย หรือ การเกิดโรคทางเมตาบอลิคลดลงได้ เช่น อัตราการเกิด เบาหวาน (diabetes melitus), เมร็ง (cancers), โรคหัวใจ (cardiovascular diseases), และโรคทางระบบสมอง (brain atrophy) ลดลง

✔ IF อาจเป็นช่วงเวลาหนึ่งของวัน หรือ แบ่งกระจายหลายวันครั้งจำกัดพลังงานครั้งหนึ่งก็ได้เช่นกัน เราเรียกการลดพลังงานเป็นช่วงๆเวลานี้ว่า intermittent fasting หรือเรียกย่อๆว่า IF มี IF ที่ทำหลายรูปแบบเช่น

✔ ทำ IF เป็นช่วงเวลาระหว่างวัน Time-restricted feeding คือกำนดช่วงเวลาชัดเจนในการรับประทานอาหาร นอกเหนือจากช่วงเวลานี้ ห้ามรับประทานเป็นต้- ทำ IF เป็นช่วงเวลาสลับวัน ในวันที่ลดแคลลอรี่ อาจจะแค่ลด ไม่ถึงกับอดเลย Alternate-day fasting

✔ ทำ IF เป็นช่วงเวลาที่เป็นรูปแบบมาตรฐาน เช่น รับประทานปกติ 5 วัน ทำ IF สลับ 2 วัน เป็นต้น

✔ ทำ IF เป็นช่วงๆเวลา เช่น รับประทานอาหารจำกัดแคลอรี่ 5 วันติดใน ในช่วงระยะเวลา 1 เดือน เป็นต้น

ในมนุษย์ ไม่มีการศึกษาชัดเจน เพราะต้องใช่ช่วงเวลาทั้งช่วงชีวิต แต่มีการสังเกตุว่า อายุขัยของ คนญี่ปุ่นที่อาศัยอยู่ในโอกินาว่า ซึ่งมีการรับประทานที่ได้รับแคลอรี่เฉลี่ย น้อยกว่าคนญี่ปุ่นในส่วนอื่นของประเทศ ประมาณ 17% มีอายุยืนกว่าคนญี่ปุ่นในภูมิภาคอื่น

โอกินาว่าอาจมีปัจจัยด้านองค์ประกอบของอาการอาจจะมีผลด้วย เพราะอาหารในโอกินาว่าส่วนมากเป็นผักสด และโปรตีนในอาหารส่วนมากจะมาจากปลาและเต้าหู้ ซึ่งทราบกันดีว่า เป็นแหล่งอาหารโปรตีนที่มีส่วนประกอบของไขมันน้อยเมื่อเทียบกับโปรตีนจากเนื้อสัตว์ชนิดอื่นๆ

ในการทดสอบในสัตว์ทดลองพบว่า การลดปริมาณแคลอรี่ในอาหารก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงคือ การลดลงของน้ำหนักตัวโดยรวม, การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิส่วนกลางของร่างกายและระบบเผาผลาญ, การลดลงของระดับน้ำตาลในกระแสเลือด ระดับฮอร์โมนอินซูลิน และระดับความดันโลหิตค่ะ

2.2 สูตรอาการที่จำกัดสารอาหารจำเพาะบางประเภท (diet with limit amount of some nutrients)

มีการศึกษาส่วนมากเป็นการศึกษาในสัตว์ พบว่า การลดสารอาหารบางประเภทมีผลต่อการมีชีวิตยืนยาวขึ้น เช่น การลดแป้ง และโปรตีน เป็นต้น

สำหรับการลดแป้ง ผ่านกลไกของการลดระดับน้ำตาลในเลือดส่งผลให้ฮอร์โมนอินซูลินทำงานดีขึ้น

สำหรับการลดโปรตีน การศึกษาในคนยังไม่มีการศึกษาใดอธิบายกลไกได้ มีแต่การศึกษาในสัตว์บางประเภทเท่านั้นค่ะ

3. การศึกษาการจำกัดแคลอรี่ในคน CALERIE™

CALERIE™ (Comprehensive Assessment of Long term Effects of Reducing Intake of Energy)

เป็นการศึกษาในคนครั้งแรก เกี่ยวกับผลของการจำกัดแคลอรี่ในคนเป็นระยะเวลานาน อย่างน้อย 2 ปี เพื่อติดตามผลที่มีต่อร่างกายที่มีผลต่ออายุขัยของผู้เข้ารับการศึกษา โดยเฉพาะปัจจัยทางด้านโรคหลอดเลือดและหัวใจ (cardiometabolic risk factors)

การศึกษา CALERIE™ แบ่งออกเป็นสองเฟส โดยเฟสแรกทำใน 3  สถานที่ แบ่ง การจำกัดแคลอรี่ออกเป็น 20%, 25%,และ 30% เก็บข้อมูลในกลุ่มที่มีดัชนีมวลกายเข้าข่ายน้ำหนักเกิน โดยค่า BMI ต้องอยู่ระหว่าง 25.0 ถึง 30 เก็บข้อมูลที่ 6 เดือน หรือ 1 ปี

ที่ 6 เดือน หรือ 1 ปี พบว่า มีการลดลงของไขมันเลว LDL cholesterol และสารก่อนการอักเสบ (C-reactive protein) ชัดเจน

ส่วนในการเก็บข้อมูลระยะที่สอง ที่ 24 เดือนพบว่า ทุกตัวชี้วัดดีขึ้นทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็น ไขมันในกล้ามเนื้อ (intramyocellular lipid contents), สารก่อนการอักเสบ (C-reactive protein), อินเตอร์ลิวคินที่มีผลต่อการอักเสบ (TNF-alpha), และพบว่า สภาวะอารมณ์และความสัมพันธ์ต่างๆ (mood, sexual drive and social relationship) ของผู้เข้ารับการเก็บข้อมูลดีขึ้นด้วย คือคุณภาพชีวิตโดยรวมดีขึ้นทั้งหมดค่ะ

4. เสริมสารอาหารหรือยาบางประเภท

4.1 สูตรอาการที่เพิ่มสารอาการจำเป็นบางชนิด เช่นกลุมไฟโตเคมิคอลและกลุ่มกรดไขมันจำเป็น (diet with phytochemicals and essential fatty acid)

ไฟโตเคมิคอลคือ สารประกอบทางเคมีที่พบเฉพาะในพืช สารเคมีกลุ่มนี้ทำให้ผักและผลไม้ มีลักษณะกลิ่น รสชาติเฉพาะตัว มีฤทธิ์ทางชีวภาพ มีฤทธิ์ทางชีวภาพที่มีส่วนช่วยในการต่อต้านหรือป้องกันโรคบางชนิด ได้แก่ โรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด
ตัวอย่างของ

 สารไฟโตเคมิคอล เช่น แคโรทีนอยด์ (Carotenoids), กลูโคไซโนเลท (Glucosinolate) / ไอโซโธโอไซยาเนท (Isothiocynate), โพลีฟินอล (Polyphenols) : ฟลาโวนอยด์ (Flavonoids) , แอนโธไซยานินส์ (Anthocyanins) , ไบโอฟลาโวนอยด์ (Bioflavonoids) , โพรแอนโธไซยานิน (Proanthocyanidins), ไฟโตเอสโตรเจน (Phytoestrogens), เฟนโนลิก (Phenolics) / สารประกอบซีสติก (Cystic Compound), ซาโปนินส์ (Saponins), ไฟโตสเตอรอล (Phytosterol) และ ซัลไฟด์ (Sulfide) และไธออล (Thiols) เป็นต้น

 กรดไขมันที่จำเป็น (essential fatty acid) คือกรดไขมัน (fatty acid) ที่ร่างกายจำเป็นต้องได้รับจากอาหารที่บริโภคเข้าไป ไม่สามารถสังเคราะห์เองได้ เช่น กลุมโอเมก้า – โอเมก้า 3 ( Linolenic หรือ Alpha Linoleic Acid ) , โอเมก้า 6 ( Linoleic Acid ) และ โอเมก้า 9 ( Oleic Acid ) เป็นต้น

สารอาหารจำเป็นในกลุ่มนี้ มีกลไกการทำงานผ่านกระบวนการลดการอักเสบระดับเซล ทำให้การทำงานเกิดสมดุลย์และดีขึ้นตั้งแต่ระดับการทำงานของเซลขึ้นมา

4.2 การให้ยาบางชนิด (Pharmacological approaches)

ส่วนมากเป็น ยาที่มีผลต่อการทำงานของไมโตคอนเดรีย ซึ่งคือแหล่งผลิตพลังงานระดับเซล หากระดับของพลังงานสมดุลย์ พบว่าอัตราการเสื่อมของอวัยวะสำคัญก็เสื่อมช้าลงด้วย เช่น ระบบเส้นเลือด และระบบสมองเป็นต้น

ยกตัวอย่างชื่อยาที่ใช้ ที่รู้จักกันมานานคือ เมทฟอมิน (Metformin) เป็นยาที่ใช้รักษาโรคเบาหวานระยะแรกๆ มีผลต่อการใช้พลังงานระดับเซลผ่านกลไกของ AMP/ATP แต่กลไกที่เพิ่มอายุขัยอาจจะต้องรอเก็บข้อมูลของการศึกษาให้มากเพียงพอ

ยากลุ่มอื่นๆ ที่มีการศึกษา เช่น Quercetin, Myricetin เป็นต้น แต่เนื่องจากยังไม่มีการศึกษากลไกที่ชัดเจน จึงยังไม่ขอลงรายละเอียดในบทความนี้นะคะ

5. สรุปแนวทางการดูแล ชะลอวัย

โดยสรุป กระบวนการแก่ชรา เป็นกระบวนการทางธรรมชาติที่เกิดจากปัจจัยภายใน ที่มีปัจจัยภายนอกเเป็นไปได้ทั้งเป็นตัวเร่งกระบวนการให้แก่หรือเสื่อมเร็วขึ้น

หรือ ตรงกันข้าม การปรับวิถีชีวิต เช่น การจำกัดแคลอรี่, สารอาหารบางประเภท หรือ แม้แต่ การเสริมสารอาหารบางอย่างเข้าไป สามารถเพิ่อเพิ่มการทำงานตั้งแต่ระดับเซลให้มีประสิทธิภาพ, ชะลอกระบวนการเสื่อม คุณภาพชีวิตดีขึ้น อัตราการเป็นโรคต่างๆช้าลง และมีชีวิตที่ยืนยาวขึ้นค่ะ

ความแก่เลี่ยงไม่ได้ก็อาจจะจริงแต่ชะลอให้ช้าลงได้ สำหรับงานผิว ไม่ว่าคุณจะมีปัญหา ผิวหมอง, ผิวขาดน้ำ, เริ่มมีฝ้า กระ, ริ้วรอย, ร่องลึก, เปลือกหนังตาตก หรือโครงหน้าไม่กระชับ นี่คืองานของเราค่ะ แจังนัดหมายปรึกษาสิคะ แล้วให้เราได้ดูแลคุณ

     ริ้งรอยแห่งวัยมีบ้างเป็นเสน่ห์ค่ะ แต่ถ้ามีมากเกินไป ให้เราดูแลนะคะ @PureAndBright

Current nutritional and pharmacological anti-aging interventions.

Ros M, Carrascosa JM. Biochim Biophys Acta Mol Basis Dis. 2020 Mar 1;1866(3):165612. doi: 10.1016/j.bbadis.2019.165612. Epub 2019 Dec 6. PMID: 31816437